Daniëlle den Dulk i Hans Langenberg
Tokante e publikashon aki
Despues di e reforma konstitushonal di Karibe Hulandes na 2010 ta kompará e seis islanan ku ta forma Karibe. Tópikonan ku ta wòrdu kubri ta inkluí poblashon, labor, edukashon, ekonomia i turismo. Ademas di e situashon aktual, ta analisá desaroyonan durante añanan 2010-2025.
*E outornan ta gradisí Sabrina de Regt pa su koperashon ku e artíkulo aki.
** E artíkulo aki tambe ta optenibel na ingles i hulandes.
Introdukshon
Riba 10 di òktober 2010, un reforma estatal di e Reino Hulandes a tuma lugá. Riba e fecha aki, a disolvé e pais ‘Antia Hulandes’. Na e momentu ei, Antia Hulandes tabata konsistí di sinku isla: Kòrsou, Sint Maarten, Boneiru, Sint Eustatius i Saba. Anteriormente, Aruba tambe tabata parti di Antia Hulandes, pero na 1986 el a haña e ‘status aparte’. Esaki tabata nifiká ku nan a bira un pais independiente, pero ketu bai tabata parti di e Reino Hulandes, sí.
For di e transishon estatal na 2010, Reino Hulandes ta konsistí di kuater pais: Kòrsou, Aruba, Sint Maarten i Hulanda. E promé grupo di pais tambe tin biaha ta indiká ku e abreviashon ‘paisnan CAS’. E pais Hulanda ta konsistí di un parti oropeo i un parti karibense. Hulanda Karibense ta konsistí di e Entidatnan Públiko Boneiru, Sint Eustatius (na ingles: Statia) i Saba. Pa e tres islanan aki tambe sa usa e término ‘munisipionan spesial’ i e abreviashon ‘islanan BES.’ E seis islanan huntu tambe nos sa yama Karibe Hulandes.
For di e reforma estatal riba 10 di òktober 2010, Ofisina Sentral di Statistik (CBS) ta responsabel pa suministro di informashon estadístiko tokante e tres islanan di Karibe Hulandes (Boneiru, Saba i Sint Eustatius). Pa duna kontenido na e responsabilidat aki tambe a redaktá un meerjarenprogramma (programa di vários aña). Tambe, CBS periódikamente ta publiká sifra tokante Hulanda Karibense riba StatLine pa un kantidat amplio di tema. E paisnan CAS kada un tin su propio ofisina di statistik: Central Bureau of Statistics Curacao, Central Bureau of Statistics Aruba i na Sint Maarten e Department of Statistics.
For di e reforma estatal, e publikashonnan tekstual di CBS tokante Hulanda Karibense tambe ta kompletamente orientá riba Hulanda Karibense, ku algun eksepshon (Hermans i Kösters, 2019). Pa e públiko den e parti oropeo di e Reino esaki tambe ta nifiká ku den prensa ta skibi relativamente tiki tokante desaroyonan estadístiko den e paisnan CAS. P’esei, na okashon di e di diessinku aniversario di e sistema gubernamental aktual a disidí pa tòg bolbe duna atenshon na e seis islanan ku originalmente tabata forma Antia Hulandes. E artíkulo aki ta e resultado di esei. Sentral den esaki ta e pregunta kon ta pará ku e seis islanan aki kaminda ta trata di asuntunan manera poblashon, lenga, partisipashon laboral i prosperidat. I: kon nan a desaroyá nan mes den e diessinku añanan ku ta tras di lomba?
E sifranan ku a usa pa e paisnan CAS ta prosedente di e ofisinanan di statistik ariba menshoná. A resultá ku no tur sifra ta disponibel pa tur isla. Tambe tin diferensianan tin biaha den métodonan usá i den e aña di e informe. No a hasi intento pa kuantifiká e efekto di métodonan diferente. No a hasi análisis pa haña e kousa di diferensianan den desaroyo, pero sí ta sita deklarashonnan for di e literatura aki aya. Loke ta sobra ta un bista di e diferensianan (i e semehansanan) entre e islanan, ku un reserva chikí pa loke ta konserní kon komparabel e sifranan duná ta. E artíkulo ta dirigí su mes na tur hende ku ke profundisá su mes den e seis islanan a base di e datonan sosial-ekonómiko prinsipal.
Kapítulo 2 ta deskribí e fuentenan di dato i e método di investigashon ku a usa. Kapítulo 3 ta tokante e kantidat di habitante di e seis islanan i kon esaki a desaroyá su mes den e diessinku añanan ku ta tras di lombe. Tambe ta trata di e komposishon di e poblashon, e lenganan ku ta papia i e religion di e habitantenan. Kapítulo 4 ta trata di partisipashon laboral i e nivel di enseñansa. Kapítulo 5 ta para ketu serka e ekonomia. Kon grandi e ekonomianan ta, kon nan a desaroyá nan mes i kon nan komposishon ta? Den e kapítulo aki tambe ta trata ku inflashon den e parti karibense di e Reino Hulandes. E último kapítulo, e konklushon, ta trata tur e resultadonan di mas importante.
Dato i método
Komo ku por lo ménos kuater diferente fuente a wòrdu usá pa tur e sifranan den Kapítulo 2, 3 i 4, Sekshon 2.1 ta mustra e fuente di e informashon. E sifranan mes ta indiká e periodo i/òf e fecha di referensia di e datonan. Datonan anual hopi bia no ta disponibel pa e paisnan di CAS. P’esei, pa vários indikadó, nos a skohe pa mustra solamente e status na 2025 i e status na 2011 (òf un otro aña disponibel rònt di e tempu di e transishon konstitushonal). Pa datonan unda e sifranan anual aki ta disponibel, nan ta wòrdu mustrá.
2.1 Fuente
Fuentenan usá pa kada indikadó
Indikadó
Fuente
Tamaño di poblashon i desaroyo di poblashon
Caribisch Nederland; bevolking (Hulanda Karibense; poblashon)
Curaçao, bevolking (Kòrsou, poblashon)
DBSB 30 di yüni 2025 | Aruba, bevolking
Sint Maarten, bevolking (Aruba, poblashon)
(Sint Maarten, poblashon) (Senso 2022 & Senso 2011)
Sekso i edat
Caribisch Nederland, geslacht en leeftijd (Hulanda Karibense, sekso i edat)
Curaçao, geslacht en leeftijd (Kòrsou, sekso i edat)
DBSB 30 di yüni 2025 | Aruba, geslacht en leeftijd (Aruba, sekso i edat) (Senso 2022 & Senso 2011)
Pais natal
Caribisch Nederland, geboorteland (Hulanda Karibense, pais natal)
No ta konosí
DBSB 30 di yüni 2025 | Aruba, geboorteland
Sint Maarten, geboorteland (Aruba, pais natal
Sint Maarten, pais natal) (Senso 2022 & Senso 2011)
Estado sivil
Caribisch Nederland, burgerlijke staat (Hulanda Karibense, estado sivil)
Demographic characteristics | Senso Kòrsou (Karakteristikanan demografiko | Senso Kòrsou (Senso 2023 & Senso 2011)
DBSB 30 di yüni 2025 | Aruba, huwelijkse staat (Aruba, estado sivil)
Sint Maarten, huwelijkse staat (Sint Maarten, estado sivil) (Senso 2011)
Lenganan
Caribisch Nederland, talen (Hulanda Karibense, lenganan) i Omnibusenquête (Enkuesta Omnibus)
Curaçao, talen (Korsou, lenganan) i Curaçao, talen (Korsou, lenganan)
No ta konosí
Sint Maarten, talen (Sint Maarten, lenganan) (Senso 2022)
Religion
Caribisch Nederland, kerkelijke gezindte (Hulanda Karibense, religion)
Curaçao, kerkelijke gezindte (Kòrsou, religion)
DBSB 30 di yüni 2025 | Aruba, geboorteland (Aruba, pais natal)
Sint Maarten, kerkelijke gezindte (Sint Maarten, religion) (Senso 2022 & Senso 2011)
Partisipashon laboral neto
Caribisch Nederland, netto-arbeidsparticipatie (Hulanda Karibense, partisipashon laboral neto)
Curaçao, netto-arbeidsparticipatie (Kòrsou, partisipashon laboral neto)
Aruba, netto-arbeidsparticipatie (Aruba, partisipashon laboral neto) i Curaçao, netto-arbeidsparticipatie (Kòrsou, partisipashon laboral neto)
Sint Maarten, netto-arbeidsparticipatie (Sint Maarten, partisipashon laboral neto)
Desempleo
Caribisch Nederland, werkloosheid (Hulanda Karibense, desempleo)
Curaçao, werkloosheid (Kòrsou, desempleo) i Curaçao, werkloosheid (Kòrsou, desempleo)
Aruba, werkloosheid (Aruba, desempleo)
Sint Maarten, werkloosheid (Sint Maarten, desempleo) i Sint Maarten, werkloosheid (Sint Maarten, desempleo) (Senso 2022)
Nivel di enseñansa
Caribisch Nederland, hoogst behaald onderwijsniveau (Hulanda Karibense, nivel di enseñansa di mas haltu alkansá)
Curaçao, onderwijsniveau (Kòrsou, nivel di enseñansa)
Aruba, onderwijsniveau (Aruba, nivel di enseñansa)
No ta konosí
bbp i desaroyo di bbp
Caribisch Nederland, bruto binnenlands product (bbp) (Hulanda Karibense, produkto interno bruto (bbp))
Curaçao, bruto binnenlands product (bbp) Kòrsou, produkto interno bruto (bbp))
Aruba, bruto binnenlands product (bbp) (Aruba, produkto interno bruto (bbp))
Sint Maarten, bruto binnenlands product (bbp) (Sint Maarten, produkto interno bruto (bbp))
Balor agregá bruto pa ramo di empresa
Caribisch Nederland, bruto toegevoegde waarde per bedrijfstak (Hulanda Karibense, balor agregá bruto pa ramo di empresa)
No ta konosí
Curaçao, bruto toegevoegde waarde per bedrijfstak (Kòrsou, balor agregá bruto pa ramo di empresa)
Aruba, bruto toegevoegde waarde per bedrijfstak (Aruba, balor agregá bruto pa ramo di empresa)
Sint Maarten, bruto toegevoegde waarde per bedrijfstak (Sint Maarten, balor agregá bruto pa ramo di empresa)
Turismo
Bonaire, toerisme (Boneiru, turismo)
No ta konosí
Curaçao, toerisme (Kòrsou, turismo)
Aruba, toerisme (Aruba, turismo)
Sint Maarten, toerisme (Sint Maarten, turismo)
Inflashon
Caribisch Nederland, consumentenprijsindex (CPI) (Hulanda Karibense, índise di preis pa konsumidó (CPI))
Curaçao, consumentenprijsindex (CPI) (Korsou, índise di preis pa konsumidó (CPI))
Aruba, consumentenprijsindex (CPI) (Aruba, índise di preis pa konsumidó (CPI))
Sint Maarten, consumentenprijsindex (CPI) (Sint Maarten, índise di preis pa konsumidó (CPI))
Poblashon
E kapítulo aki ta tokante poblashon di e parti karibense di Reino Hulandes. Promé lo trata ku e kantidat di habitante i desaroyo di esaki den e diessinku añanan ku ta tras di lomba. Despues lo trata ku komposishon di e poblashon. Tambe ainda lo trata ku e lenganan ku ta papia i ku e religion. Ora tin un desaroyo kla den e diessinku añanan despues di e reforma estatal tambe ta mustra e sifranan di 2010 òf 2011, si nan ta disponibel.
Tamaño di poblashon
Na 2025, na tur tabatin mas o ménos 340 mil persona ta biba den e parti karibense di Reino Hulandes (figura 3.1.1). Esaki ta un tiki ménos ku e kantidat di habitante di e siudat Utrecht. Di e paisnan CAS, Kòrsou tin e kantidat di habitante di mas haltu; na 2025 tabata un tiki mas ku 156 mil. E kantidat di habitante na Aruba ta un tiki mas ku dos tersera parti di e kantidat di habitante di Kòrsou, esta mas ku 108 mil. Sint Maarten (teritorio Hulandes) na 2023 tabatin un tiki ménos ku 43 mil habitante. Esaki ta mas ku e kantidat total di habitante di Hulanda Karibense.
Di e islanan BES, e kantidat di habitante na Boneiru ta mas haltu. Riba promé di yanüari 2025, aki tabatin mas ku 26 mil persona ta biba. Na Sint Eustatius na kuminsamentu di 2025 tabatin algu mas ku 3 mil habitante i na Saba algu mas ku 2 mil. E echo ku e tres islanan ku e kantidat di mas grandi di habitante tambe tin mas outonomia no ta un kasualidat: esaki a hunga un ròl durante e reforma estatal. E kantidat di habitante di Sint Maarten di promé ku aña 2013 i despues di aña 2023 no ta disponibel; p’esei ta mustra e kantidat di habitante di aña 2023 komo e sifra di mas resien.
Desaroyo tamaño di poblashon
Figura 3.1.2 ta demostrá ku e kantidat di habitante di mayoria isla a krese levemente den e diessinku añanan ku ta tras di lomba; solamente na Sint Eustatius e kantidat di habitante aktualmente ta un tiki mas abou ku na 2011. E bahada tin hopi di haber ku un limpiesa atministrativo. Si e poblashon en realidat a baha òf asta a subi, ya no ta posibel pa haña sa mas. Boneiru ta forma un eksepshon di un otro manera: e kantidat di habitante di e isla aki a krese relativamente lihé den e periodo aki. Na 2011 ainda tabatin un tiki mas ku 15 mil persona ta biba einan i na 2025 tabatin 26,6 mil; un oumento di kasi 70 porshento. E oumento ta visibel serka tur kategoria di edat, pero ta remarkabel ku e tamaño di e gruponan di habitante di 60 aña i mas a bira (mas ku) dòbel kompará ku 2011. Wak figura 3.2.2 tambe p’esaki. E oumento di habitante na Boneiru pa gran parti ta kousá dor di e echo ku tabatin mas hende ku a bin wonen na e isla ku hende ku a bai.
Den e figura akibou ta mustra desaroyo di tamaño di poblashon di e seis islanan. Komo ku e kantidat di habitante di Kòrsou ta konsiderablemente mas grandi ku por ehèmpel Sint Eustatius i Saba, e desaroyo di e último dos islanan aki ta ménos fásil pa mira. Si bo klek den e leyenda abou den e figura riba un isla spesífiko bo por eliminá esaki. Por ehèmpel: ora klek riba Kòrsou abou den e figura, no ta mustra esaki. Di e manera aki ta posibel pa selekshoná e islanan di bo eskoho i asina por mira desaroyo di e islanan chikí mas mihó.


Na tur, e kantidat di habitante di e parti karibense di Reino Hulandes a krese den e diessinku añanan ei ku un tiki ménos ku 10 porshento, di mas o ménos 317 mil habitante na 2011 pa 340 mil habitante na 2025.
Komposishon di poblashon
Sekso
Den figura 3.2.1 por mira ku pa Sint Eustatius i Saba e proporshon entre e kantidat di hende hòmber i hende muhé ta eksaktamente igual na 2025. Na Kòrsou i Aruba tin un tiki mas hende muhé ku hende hòmber ta biba (55 versus 52 porshento). Na Boneiru i Sint Maarten ta kontrali. Den e diessinku añanan ku ta tras di lomba, e bista aki no a kambia masha. Na 2011 e porsentahe di hende hòmber pa e islanan BES tabata solamente un porshento mas haltu ku na 2025.

Edat
Kòrsou (i te na un grado mas abou Aruba tambe) tin un kantidat relativamente grandi di habitante di edat avansá. Figura 3.2.2 ta demostrá ku un kuarta parti di e habitantenan ei tin sesentisinku aña òf mas. Pa e islanan BES, e kantidat di senior hustamente ta hopi mas abou; einan, rondó di diessinku porshento di e poblashon tin sesentisinku aña òf mas. Tur e islanan a embehesé fuertemente den e último dies pa diessinku añanan. Partikularmente na Kòrsou, e proseso a bai rápidamente. Na 2015 (e sifranan pa aña 2011 no ta konosí) solamente 13,8 porshento di e poblashon tabatin sesentisinku aña òf mas; na 2025, manera a bisa kaba, un tiki mas ku un kuarta parti. Na 2011, na e islanan BES solamente mas o ménos 10 porshento di e poblashon tabatin mas ku sesentisinku aña. No a investigá e grado na kua migrashon tambe ta hunga un ròl den e envehesimentu di e poblashon.

Pais natal
Tin diferensianan grandi den e paisnan natal di e habitantenan di e seis islanan (wak figura 3.2.3). No tur fuente konosé e mesun repartishon. Por ehèmpel: den e fuente pa Sint Maarten (2022) no ta hasi un partishon entre Nortamérika i Suramérika. P’esei esakinan ta kai bou di e kategoria ‘demas’. Pa 2011, hustamente tabatin solamente un partishon entre ‘e Antia Hulandes di ántes i Aruba’ i sobrá optenibel. Pa Aruba ta konta atrobe ku pa paisnan ku ménos ku 250 persona nasi den e pais ei tabata kai bou di e grupo ‘demas’ den e fuente. Dor di esaki, ta posibel ku a duna un bista di e porsentahe di habitante di Aruba ku a nase na un di e islanan BES ku un sifra mas abou ku e kantidat real. Pa 2011 no tabatin sifranan disponibel.
Pa Boneiru, Sint Eustatius i Saba ta konta ku na 2024 (e aña di informe di mas resien) ta solamente mas o ménos un tersera parti di e habitantenan tambe a nase den e área di BES. Un kuarta parti ta bini for di demas pais na Suramérika i Amérika Sentral, i un otro kuarta parti for di un di e paisnan CAS. Pa Aruba, hustamente ta remarkabel ku mayoria di e habitantenan tambe a nase na e paisnan CAS. Pa Boneiru ta konta ku 17 porshento a nase na Hulanda Oropeo. E porsentahe aki ta bastante mas haltu ku serka e otro islanan.
Ora hasi komparashon ku komposishon di e poblashon na 2011 ta remarkabel ku na Boneiru i Saba e porsentahe di habitante ku a nase na Hulanda Karibense a baha: di respektivamente 41,7 porshento pa 31,9 porshento i di 31,7 porshento pa 23,7 porshento. Pa Boneiru ta konta ku tantu e parti di persona nasi na Hulanda Oropeo komo e parti di persona nasi na Amérika Sentral i Suramérika a krese, pa Saba e motibu prinsipalmente ta un oumento di e último grupo aki. Na Sint Eustatius e parti di habitante nasí na Hulanda Karibense hustamente a krese un un tiki (3,2 porshento) kompará ku 2011.

Estado sivil
Pa e estado sivil di e habitantenan, a repartí e posibilidatnan den kuater kategoria; ‘kasá’, ‘no kasá’, ‘divorsiá’ i ‘viuda/o’. Den e kasonan kaminda e fuente tabatin un kategoria ‘partner registrá’ a klasifiká esaki serka e kategoria ‘kasá’. Den e figura 3.2.4 por mira ku, maske na Kòrsou i Aruba tantu e porsentahe di habitante kasá komo e porsentahe di habitante divorsiá ta un tiki mas haltu ku na e islanan BES, e repartishon na 2025 den su totalidat ta komparabel pa e sinku islanan pa kua tin datonan disponibel. Pa e islanan BES ta konta ku e parti di habitantenan kasá a baha den transkurso di tempu. Na Kòrsou e parti ei hustamente a krese un un tiki. Pa tur e islanan si por mira un oumento pa loke ta e parti di habitante divorsiá.

3.3 Lenganan
Den e parti karibense di e Reino Hulandes ta papia diferente lenga. Pa kada isla ta diferente kiko ta e lenganan ofisial i kiko ta e lenganan ku ta papia. En general, e lenganan ofisial na e tres Islanan Ariba ta ingles i na e tres Islanan Abou ta papiamentu. Di e papiamentu ta eksistí dos grupo prinsipal: na Aruba ta papia papiamento, na Boneiru i Kòrsou Papiamentu. Papiamento tin un ortografia orientá riba etimologia, miéntras ku papiamentu tin un ortografia fonétiko. Papiamentu ta un lenga úniko ku a surgi for di un meskla di diferente lenga, inkluso portugues, spañó, hulandes, ingles i diferente lenga afrikano.
Lenganan ofisial i lenganan ku ta papia
Na Kòrsou e lenganan ofisial ta ingles, hulandes i papiamentu. Na Aruba hulandes i papiamento ta e lenganan ofisial. Na Sint Maarten ta ingles i hulandes. Na e islanan BES hulandes ta e lenga ofisial. Banda di hulandes, tambe a rekonosé papiamentu i ingles komo lenganan ofisial. Esei ta enserá ku ta permití pa usa e lenganan aki den enseñansa, den e kontakto ku gobièrnu i den hurisdikshon.
E diversidat di lenganan tambe ta bin bek ora ta wak e lenganan ku ta papia na e islanan. Na e islanan BES, den e Omnibusenquête (enkuesta Omnibus) di 2021, CBS a puntra e hendenan kua lenga òf kua lenganan nan ta papia. Serka e pregunta aki tabatin vários posibel kontesta (papiamentu, ingles, hulandes, spañó i Un otro lenga). Ora e respondente tabata papia mas ku un lenga, tabata puntra kua ta e lenga mas papia. Pasobra e sifranan aki ta basa riba investigashon arbitrario, tin márgennan riba e sifranan aki. Den e figura 3.3.1 a duna un bista di e resultadonan di esaki.
